ویتامین  B۹:

اسید فولیک که به نام‌های فولات یا ویتامین B۹ نیز خوانده می‌شود برای بسیاری از اعمال بدن از جمله سلامتی سیستم عصبی، خون و یاخته‌ها حیاتی و اساسی است. این ویتامین بدن را در مقابل بیماری‌های قلبی، نقصهای مادر زادی، پوکی استخوان و سرطان‌های مشخصی حفظ می‌کند. 

اسید فولیک یا فولات (ویتامین B۹) جزو ویتامین های گروه B می باشد. این ویتامین محلول در آب است، در بدن جمع نمی شود و از طریق ادرار دفع می گردد. پس باید هر روز در رژیم غذایی خود، مصرف منابع غذایی اسید فولیک را فراموش نکنیم.

در فراورده‌های غذایی (برای مثال جوشیده یا حرارت داده شده) اسید فولیک از بین می‌رود. نگه داشتن غذا در حرارت اتاق به مدت طولانی نیز می‌تواند محتوای اسید فولیک آن را از بین ببرد.

اهمیت اسید فولیک:
اسید فولیک به همراه ویتامین B۱۲ و ویتامین C به هضم غذا و استفاده ی بدن از پروتئین و ساخت پروتئین در زمان لازم کمک می کند. اسید فولیک برای ساخت گلبول های قرمز خون و DNA (که عمل کنترل وراثت را انجام می دهد و راهنمایی برای فعالیت های سلول ها می باشد.)نیز لازم است.

این ویتامین عمل ساخت و نگه داری سلول ها را بر عهده دارد. این وظیفه در هنگام تقسیم سلولی و رشد بسیار مهم است، پس مصرف آن برای زنان باردار و نوزادان ضروری است.

اسید فولیک همچنین در رشد بافت ها کمک می کند و باعث درست عمل کردن سلول ها می شود. این ویتامین در زمانی که بدن احتیاج به غذا خوردن دارد، موجب افزایش اشتها می شود و به همین ترتیب اسیدهای هضم کننده غذا را می سازد.

مکمل(قرص) اسید فولیک در درمان بی نظمی های وابسته به کمبود اسید فولیک استفاده می شود. اسید فولیک برای درمان زخم های پا و مشکلات قاعدگی نیز تجویز می شود.

اسید فولیک در تکامل رشد جنین بسیار با اهمیت می باشد. رشد طناب نخاعی و مغز جنین در گرو مصرف اسید فولیک توسط مادر می باشد.

اغلب زنانی که می خواهند باردار شوند و زنان باردار، باید مکمل اسید فولیک مصرف کنند. دادن این ویتامین به زنان باردار بسیار مفید است، چرا که از ناهنجاری های عصبی زمان تولد، مانند نقص لوله عصبی نوزادان(اسپینا بیفیدا) جلوگیری می کند.

زنان باید مکمل اسید فولیک را ۲ تا ۳ ماه قبل از بارداری و در ۳ ماهه اول بارداری مصرف کنند، مخصوصا زنانی که سابقه ناهنجاری های عصبی در اقوامشان وجود دارد و زنانی که داروهای خاصی را مصرف می کنند، مثل برخی از داروهای ضد صرع .

اسید فولیک و بیماری قلبی:
اگر غذاهای دارای اسید فولیک ( فولات) را مصرف کنید، احتمال خطر بیماری قلبی را کم کرده اید. اسید فولیک مقدار اسید آمینه هموسیستئین را نیز کم می کند.

انستیتوی سلامتی بسیاری از عوامل خطر بیماری قلبی را مشخص کرده است، نظیر: افزایش LDL (کلسترول بد)، افزایش فشار خون، کاهش HDL (کلسترول خوب)، چاقی و دیابت.

در سال های اخیر یکی دیگر از عوامل خطر برای بیماری قلبی شناخته شد و آن افزایش هموسیستئین است.

هموسیستئین، یک اسید آمینه می باشد که در خون وجود دارد و افزایش مقدار آن باعث سکته و بیماری قلبی می شود.

افزایش هموسیستئین باعث تنگ و گشاد شدن دریچه قلب می شود. همچنین، باعث تخریب رگ قلب و منعقد شدن خون در قلب و سکته قلبی شود.

کمبود فولات، ویتامین B۱۲ و ویتامین B۶ مقدار همموسیستئین خون را زیاد می کنند و به همین سبب بیماری قلبی را باعث می شوند. مصرف مکمل های فولات باعث کاهش مقدار هموسیستئین می شود و علاوه بر آن تنگ و گشاد شدن دریچه قلب را بهبود می دهد.

اسید فولیک و سرطان:
فولات کم در خون، احتمال بروز سرطان را زیاد می کند. فولات برای ساخت، تعمیر و عملکرد DNA لازم است. شواهدی در دست است که نشان می دهد، کمبود فولات موجب تخریب DNA می گردد و این تخریب ممکن است باعث سرطان شود.

تحقیقات نشان داده است که کمبود فولات غذایی موجب افزایش سرطان روده بزرگ و بیماری کبدی میشود.

سلول های سرطانی به سرعت تکثیر می شوند. فولات، برای سلول ها و بافت های تکثیر یافته بسیار مفید است. برای سرطانی ها، مصرف مکمل فولات بسیار خوب است.

اسید فولیک و ویتامین B۱۲
مکمل اسید فولیک برای کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B۱۲ مفید است.

اما این مکمل بر روی تغییرات و ناهنجاری های عصبی ناشی از کمبود ویتامین B۱۲ اثری ندارد. برای درمان این ناراحتی های عصبی تنها مصرف ویتامین B۱۲ مفید است.

کمبود اسید فولیک:
کمبود اسید فولیک وقتی پیدا می شود که مصرف منابع غذایی این ویتامین جوابگوی نیاز بدن نباشد و یا فولات دفع شده از بدن زیاد باشد.
کمبود فولات در زنان باردار، منجر به کاهش وزن تولد، نوزادان نارس و دچار نقص لوله ی عصبی جنین می گردد. 
در نوجوانان، کمبود فولات منجر به آنمی (کم خونی) می شود.
از دیگر علایم کمبود این ویتامین در بدن می توان کمبود اشتها ، اسهال، کمبود وزن، ضعف، سردرد، زود رنجی، فراموشی و ..... را نام برد.

به طور کلی، علائم زیر در کمبود این ویتامین ایجاد می شود:
خاکستری شدن موها، کم خونی، ضعف، آشفتگی در خواب، رنگ پریدگی، سرخی و بادکردگی و زخم های زبانی (گلوسیت)، زخم معده و اسهال.

میزان مجاز توصیه شده در رژیم غذایی (RDA):
۱. شیرخواران زیر ۶ ماه: ۲۵ میکروگرم
۲. شیرخواران ۶ تا ۱۲ ماه: ۳۵ میکروگرم
۳. بچه‌های ۱ تا ۳ سال: ۵۰ میکروگرم
۴. بچه‌های ۴ تا ۶ سال: ۷۵ میکروگرم
۵. پسران و دختران ۱۱ تا ۱۴ سال ۱۵۰ میکروگرم
۶. مردان ۱۵ سال و بالاتر: ۴۰۰ میکروگرم
۷. زنان ۱۵ سال و بالاتر: ۴۰۰ میکروگرم
۸. خانم‌های حامله: ۶۰۰ میکروگرم
۹. زنان شیرده: ۵۰۰ میکروگرم

منابع غذایی ویتامین B۹
غذاهایی که شامل میزان چشمگیری از اسید فولیک هستند شامل؛ جگر، عدس، سبوس برنج، مخمر آبجو، آرد سویا، نخود چشم سیاه، لوبیای مرمری، لوبیا قرمز، بادام زمینی، اسفناج، برگ شلغم، گندم، کدو تنبل (کدو حلوایی) و مارچوبه.

کارکرد:
چون بدن انسان نمی‌تواند اسیدفولیک را خود تولید کند لذا فولات برای بدن ضروری است. این ویتامین در بدن به مشتقات مختلفی متابولیزه میشود مانند دی‌هیدروفولات و تتراهیدروفولات. این ترکیبات برای همانندسازی (تکثیر سلولی) و ترمیم و متیلاسیون دی‌ان‌ای ضروریند. کمبود فولیک اسید موجب اختلال رشد ، کم‌خونی ماکروسیتیک ، اسهال ، نوروپاتی محیطی و نقائص لوله عصبی در جنین میشود.

موارد احتیاط:
اسید فولیک ندرتاً سمی است. مصرف زیاد آن (بیشتر از ۱۵ میلی گرم) می‌تواند باعث مشکلات معده، مشکلات خواب، واکنش‌های پوستی و تشنج شود. مکمل‌های اسید فولیک کمبود ویتامین B۱۲ را که می‌تواند باعث آسیب دائمی به سیستم عصبی شود، مخفی نگه دارد. مکمل‌های اسید فولیک باید همیشه ویتامین B۱۲ نیز به همراه داشته باشند.

تداخل دارویی:
اثر بر آزمایشهای تشخیصی
اسیدفولیک غلظت فولات را در سرم و گلبولهای قرمز کاهش می دهد.

عوارض جانبی:
۱. اعصاب مرکزی: درد و کوفتگی عمومی بدن.
۲. تنفسی: برونکواسپاسم.
۳. پوست: بثورات پوستی، خارش، اریتم.
۴. سایرعوارض: اسپاسم آلرژیک نایژه‌ای، کسالت عمومی، آنافیلاکسی.
۵. مسمومیت و درمان

موارد منع مصرف و احتیاط:
اسید فولیک میتواند مکانیسم داروهای ضد تشنج مانند فنی توئین و فنوباربیتال را افزایش دهد. فنی‌توئین و پیریمیدون ممکن است غلظتهای سرمی فولات را کاهش دهند و در صورت مصرف طولانی مدت ، موجب بروز نشانه‌های کمبود اسید فولیک شوند. اسید فولیک ممکن است با اثرات ضد میکروبی پیریمتامین در مقابل توکسوپلاسموز تداخل کند. آنتاگونیستهای اسید فولیک، (پیریمتامین، تریمتوپریم یا تریامترن، آمینو سالیسیلیک اسید، کلرامفنیکل، متوتروکسات) و قرصهای ضد بارداری، ممکن است موجب کمبود دی هیدروفولات ردوکتاز شوند و در نتیجه ممکن است در کاربرد اسید فولیک ایجاد اختلال کنند.

مقدار نیاز به اسید فولیک:
زنان و مردان ۱۹-۱۴ ساله،  روزانه ۴۰۰ میکروگرم نیاز دارند. خانم های باردار ۱۹-۱۴ ساله ، روزانه ۶۰۰ میکروگرم و خانم های شیرده در همین محدوده سنی روزانه به ۵۰۰ میکروگرم اسید فولیک  نیاز دارند.

انجمن دارویی برای برخی افراد، تجویز مکمل این ویتامین را ضروری می داند، از جمله:
• زنان باردار و شیرده
• بیماران سوء هضمی
• بیماران دیالیزی
• بیماران کبدی
• بیماران کم خون
• کسانی که مشروبات الکلی مصرف می کنند.

دریافت زیاد اسید فولیک:
زیادی اسید فولیک هیچ گونه ضرری برای بدن ندارد، زیرا که اضافی آن از طریق ادرار دفع می شود.

اما بعضی از شواهد نشان می دهد که زیادی اسید فولیک می تواند موجب تشنج در افرادی شود که از داروهای ضد تشنج استفاده می کنند.  لذا کسانی که دارو مصرف می کنند، باید با پزشک خود در مورد مصرف قرص اسید فولیک مشورت کنند.

منابع غذایی اسید فولیک:
لوبیا چیتی، اسفناج، مارچوبه، بروکلی، بامیه، کلم، گوشت گاو و مرغ، جگر، نان و غلات سبوس دار، مخمر آبجو(مثل ماءالشعیر)، پنیر، خرما، سبزیجات برگی شکل، حبوبات، شیر، قارچ، ماهی تن، جوانه گندم خام، کاهو، آب پرتقال، زرده تخم مرغ و موز.

چه خوب است که خداوند متعال این همه نعمت به ما داده و می توانیم با استفاده از آنها با بیماری ها مبارزه کنیم.